Woorden van de opgehangen premier Adnan Menderes

“Moge Allah ons land en natie zegenen met eeuwige welvaart.” Dit waren de laatste woorden van Turkije ’s eerste democratisch verkozen premier.

ANKARA – 27 mei 1960 is een van de donkerste dagen in de geschiedenis van Turkije. Een militaire junta bracht de democratisch verkozen regering van premier Adnan Menderes ten val.

Menderes was de eerste democratisch verkozen eerste minister-president van Turkije nadat de ijzersterke Republikeinse Volkspartij (CHP) decennialang het land had geregeerd.

Op grond van valse beweringen werden president Celal Bayar, minister Fatih Rustu Zorlu, minister Hasan Polatkan, Menderes en andere leden van de Democratische Partij die van 1950 tot 1960 regeerden, voor de rechter gebracht door een militaire rechtbank in Yassiada, een eiland in de Zee van Marmara ten zuidoosten van Istanboel. De vier mannen werden ter dood veroordeeld door ophanging. Alleen Bajar werd gespaard vanwege zijn leeftijd.

Vandaag de dag eren miljoenen Turken de democratische erfenis van Menderes. Moedige acties zoals de herinvoering van de Arabische oproep tot gebed en ontelbare andere diensten die een nieuw tijdperk van groei, voorspoed en vrijheid hebben ingeluid.

De Republikeinse Volkspartij (CHP) heeft ervoor gezorgd dat de Islamitische oproep tot gebed (Adhan) voor 18 jaar lang in het Turks werd opgedragen. Voorstanders van de originele Arabische oproep tot gebed werden vervolgd. Adnan Menderes maakte hier een einde aan.

Hier is een compilatie van enkele uitspraken van Menderes, exact 59 jaar na de militaire staatsgreep.

Over Turken

“De Turkse natie is moslim en zal dat voor altijd blijven. In dit land is het verboden om de vrijheid van godsdienst te schenden,” zei Menderes over zijn bevolking.

Hij heeft gedurende zijn hele ambtstermijn hard gevochten om de praktiserende moslims gelijke kansen te bieden in het solide seculiere staatsmechanisme.

Over democratie en zijn oppositie

“Ons land is er eindelijk in geslaagd om uit het onvrije klimaat te geraken (verwijzend naar het decennialange éénpartijsysteem) en heeft een tijdperk van meerpartijenstelsel bereikt,” aldus een juichende Menderes na het winnen van de eerste vrije verkiezingen in de Turkse geschiedenis (1950). “Wij noemen het vrije verkiezingen, omdat deze in het openbaar werden gehouden. Tot 1950 was dit absoluut niet het geval”

“Moge God zelfs mijn vijanden beschermen tegen zo’n oppositie,” zei hij als reactie op de constante leugens en beschuldigingen die via de staat-gecontroleerde media naar boven kwamen.

“Weten wij als natie niet hoe ze al jaren en jaren strijden om elk succes als catastrofe en elk mooi en prachtig werk als een verlies af te schilderen,” haalde Menderes aan. Hij gaf de antidemocratische Turkse staat de schuld omdat deze onrechtvaardig optrad tegen democratisch verkozen partijen en bevolkingsgroepen.

“Er was van 1950 tot 1960 noch een dictatuur, noch een dictator,” zei Menderes in zijn verweer op het eiland Yassiada. Hij ontkende alle beschuldigingen van autoritair bewind.

Over Cyprus en de Grieken

De regering van Menderes heeft altijd blijk gegeven van uiterste voorzichtigheid en goede bedoelingen bij het onderhouden van de betrekkingen met Griekenland. Echter, toen de Griekse regering niet veel gaf om Turkije ‘s uitgereikte hand, was de boodschap van Menderes duidelijk genoeg.

“Het eiland Cyprus zal nooit tot Griekenland behoren”.

Zijn laatste woorden

Toen de militaire junta de terdoodveroordeling in zijn gezicht voorlas, was hij kalm en sterk. Hij zei alleen maar “Moge Allah onze natie beschermen.”

Om de gekozen premier te vernederen, gaf de junta ook nog opdracht tot een prostaatonderzoek. Dit slechts uren voor zijn executie. Vervolgens kreeg hij de kans om zijn laatste woorden uit te spreken.

“Zeg tegen mijn familie en kinderen, nu ik leven verlaat, dat ik met medeleven aan hen terugdenk. Moge Allah ons vaderland en onze natie zegenen met eeuwig welzijn.”

De laatste woorden van de 62-jarige vader en staatsman waren hartverscheurend voor miljoenen Turken die in een tijdperk van politieke en sociale onderdrukking leefden.

Anadolu

O.A.