Onder het architectonische wonder van de Grote Moskee Hagia Sophia liggen historische mysteries die onderzoekers proberen te ontrafelen in de tunnels, kelders en graven onder het iconische bouwwerk in Istanbul.
De Grote Moskee Hagia Sophia trekt duizenden bezoekers sinds ze in 2020 werd heropend als een plaats voor erediensten nadat ze van een museum werd omgevormd.
Maar weinig mensen zijn zich ervan bewust dat onder het architecturale wonder in het hart van Istanbul een netwerk van tunnels, kelders en graven ligt.
Professor Hasan Fırat Diker en zijn team gaan ondertussen verder met het verkennen van de “ondergrondse Hagia Sophia”, en onderzoeken de ingewikkelde structuren onder het gebouw dat drie keer werd herbouwd in zijn geschiedenis die teruggaat tot de Byzantijnse tijd.
Diker is academicus aan de faculteit voor architectuur en design van de Fatih Sultan Mehmet Vakıf-universiteit (FSMVÜ), die werd opgericht door een stichting die oorspronkelijk werd opgericht door Mehmed II, de Ottomaanse sultan die Istanbul veroverde en de Hagia Sophia van een kathedraal omvormde tot een moskee.
Twee jaar geleden brachten onderzoekers de tunnels in kaart die ervoor moesten zorgen dat de Hagia Sophia niet ten prooi zou vallen aan een teveel aan vocht, doordat ze als een natuurlijk ventilatiesysteem dienden. Zij maakten driedimensionale beelden van de tunnels, die ongeveer 1 kilometer lang zijn.
Samen met de tunnels bevindt zich in het noordoostelijke deel van de moskee een graftombe met drie kamers die 4 meter onder de grond ligt. Het dateert volgens historici uit de vierde eeuw na Christus.
Sommige tunnels en kelders zijn toegankelijk via een valluik onder een kastanjeboom ten zuidwesten van de Hagia Sophia, op slechts 2 meter onder de oppervlakte.
“Net als boven heeft de Hagia Sophia een rijke geschiedenis onder de oppervlakte,” zegt Diker.
“Vier meter onder het oppervlak bevindt zich een ‘hypogeum’ (graftombe) en deze werd lang voor de bouw van de Hagia Sophia gebouwd. Het is eigenlijk de oudste architectonische structuur die in de onmiddellijke nabijheid van Hagia Sophia is gevonden en werd verbonden met andere ondergrondse structuren door het toevoegen van duikers in latere jaren,” zei hij.
“We streefden ernaar de infrastructuur van Hagia Sophia, evenals de bovenbouw, in architectonische zin te documenteren en het bewustzijn te vergroten voor het elimineren van bestaande problemen,” vertelde hij Anadolu Agency (AA) op maandag.
Het onderzoeken, behouden en documenteren van de ondergrondse structuren is belangrijk zowel voor de bescherming van het gebouw als voor het onthullen van de andere ondergrondse structuren van de stad waarmee het verbonden is, merkte hij op.
Bouw van Hagia Sophia
“De bouw van de Hagia Sophia, die tot op heden bewaard is gebleven, begon in 532 en werd voltooid in 537,” zei hij, eraan toevoegend dat de belangrijkste ruimte in dit gebouw is bedekt met bakstenen op vier bogen die worden ondersteund door vier pijlers.
De Hagia Sophia werd blootgesteld aan ongecontroleerd regenwater voordat het werd schoongemaakt, zei hij, eraan toevoegend dat zo’n vier ton puin en modder werd verwijderd in het kader van de schoonmaakwerkzaamheden die vorig jaar werden uitgevoerd.
Opmerkend dat er kelderstructuren zijn 2 meter onder de tuin voor de noordwestelijke gevel, zei hij dat dit de infrastructuurruimtes zijn van het oorspronkelijke atrium van de Hagia Sophia.
De meeste van de ondergrondse ruimten van de Hagia Sophia werden gebouwd voor sanitair en ventilatie, zei hij, eraan toevoegend dat het moeilijk is om de tunnels te doorkruisen vanwege hoe smal ze zijn.
“Zelfs ademen is niet gemakkelijk in deze tunnels … Als je denkt aan de tijd dat ze werden gebouwd, kunnen we begrijpen hoe moeilijk het was voor mensen om zich in deze donkere plaatsen te bewegen en het is niet mogelijk om ze voor een ander doel te gebruiken,” voegde hij eraan toe. Hij zegt dat het feit dat het zo moeilijk is om je door de tunnels te wringen de “urban legend” onderuit haalt dat de tunnels onder de Hagia Sophia zich uitstrekten tot aan de Meisjestoren en zelfs tot aan de Prinseneilanden kilometers verderop in de Marmara Zee.
Diker gelooft dat de groepering van structuren onder de Hagia Sophia waarschijnlijk werden gebruikt als opslagplaatsen voor “materialen die hoorden bij de plaats waar men niet blootgesteld wilde worden.” “Deze plaatsen hebben een serieuze restauratie nodig,” voegde hij eraan toe.
De Hagia Sophia diende 916 jaar als kerk en 86 jaar als museum, maar van 1453 tot 1934, bijna 500 jaar, was het een moskee. In 1985 werd de Hagia Sophia toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Het behoort tot de toeristische topbestemmingen van Turkije en blijft open voor binnen- en buitenlandse bezoekers.
Bron: Sabah
