Gerenommeerde Turkse poëet Orhan Veli werd op 14 november herdacht. Het was ter ere van zijn 69ste sterfdag. Veli was een van de pioniers van de Garipbeweging. Dit was een tijdperk in de Turkse literatuur, gekenmerkt door een radicale ontwikkeling naar simpel taalgebruik van traditionele Ottomaanse stijl.
Hij produceerde een indrukwekkend oeuvre binnen een korte tijdspanne van 36 jaar. Hiertoe behoren essays, artikels, vertalingen en poëzie.
De weg naar erkenning
Orhan Veli werd geboren op 13 April 1914 te Istanbul. Mehmet Veli en Fatma Nigar waren zijn ouders. Hij ging naar school in Istanbul en de hoofdstad, Ankara.
Zijn interesse in literatuur werd al duidelijk als kind. Hij publiceerde zijn eerste kortverhaal in het magazine “Waarde van een Kind”.
Hij werd bevriend met Oktay Rifat tijdens zijn secundaire schooljaren. Enkele jaren later werd ook Melih Cevdet een vriend. Beide zijn dichters die samen met hem de Garipbeweging opgericht hebben. In de Galatasaray Hogeschool in Istanbul werd de gerenommeerde poëet Ahmet Hamdi Tanpinar de mentor van Veli.
De eerste gedichten van Orhan Veli werden gekenmerkt door onderliggende thema’s omtrent jeugdherinneringen, eenzaamheid, hopeloosheid en plattelandsleven.
Na af te studeren van de secundaire school in 1932, werd Veli toegelaten tot het Departement van Filosofie aan de Universiteit van Istanbul. Hij werkte gelijktijdig als een assistent-leraar aan de Galatasaray Hogeschool.
Hij stopte enkele jaren later met studeren, nadat hij een job kreeg bij het postkantoor van Ankara. Daar bleef hij werken tot 1942. In deze periode begon zijn werk erkend te worden. Varlik, een bekend literair magazine, publiceerde zijn gedichten onder de dichtersnaam Mehmet Ali Sel.
De geboorte van de Garipbeweging
Na 1937 stichtte hij de Garipbeweging en kon er een radicale ontwikkeling opgemerkt worden in zijn werk.
Met de simpele taal die hij gebruikte in poëzie, werd hij een poëet van het volk.
Garip, de eerste bloemlezing, werd in 1948 gepubliceerd door Orhan Veli, Rifat en Anday. Dit lanceerde hun beweging. In het voorwoord schreef Veli dat “poëzie een vorm van retoriek is die de gedachten aanspreekt, niet de 5 zintuigen”.
Hij ging vervolgens twee jaar werken als vertaler voor het Ministerie van Educatie.
In 1948 richtte hij het magazine Yaprak (Blad) op met gelijkgestemde artiesten en poëten. De tweewekelijkse publicatie werd uiteindelijk stopgezet door een gebrek aan fondsen.
Plotse dood
Bij een bezoek aan Ankara viel Orhan Veli in een put, waarbij hij een hoofdletsel opliep. Hij ging terug naar Istanbul en werd ziek in het huis van een vriend. Hij werd vervolgens naar het ziekenhuis gesneld. Iets later bevestigden dokters dat Veli gestorven was door een hersenbloeding. Er zijn ook geruchten dat hij vermoord of vergiftigd werd.
Zijn begrafenis werd op 17 november 1950 gehouden te Istanbul.
Na zijn dood zei de dichter Neyzen Tevfik: “Een schaduwrijke tak waar we allemaal van hebben genoten, viel heel plots. Zijn Blad werd begraven in het hart van de natuur.”
Gerenommeerde poëet Nazim Hikmet zei: “Ik denk dat Orhan Veli een van onze beste poëten is. Hij stierf te snel, maar hij zal eeuwig verder leven.”
Zijn vriend en poëet Bedri Rahmi Eyüboğlu zei: “We zijn een grootse poëet, een groots geleerd, en een heel goede vriend en persoon kwijtgeraakt.”
