Nu de wereld de realiteit van het coronavirus in de ogen moet kijken is de Turkse poëet Nazim Hikmet, door velen gezien als de schrijver van ‘de hoop’ door zijn diepgewortelde optimisme, mogelijk exact wat de wereld nu nodig heeft.
In 1930, tijdens de periode dat de Grote Depressie de wereld teisterde, schreef Hikmet de volgende woorden in een gedicht getiteld optimisme: “We zullen mooie dagen zien kinderen / zonnige dagen / we zullen met onze boten over de blauwe zeeën varen kinderen / naar de heldere blauwe wateren.”
Deze week wordt de 57ste verjaardag van het overlijden van de legendarische Turkse poëet herdacht. Een blik naar zijn uitgebreide biografie maakt het begrip hoop in zijn gedichten nog significanter: ondanks dat zijn boeken verbannen waren en de dichter zijn leven voor het grote deel achter tralies doorbracht, stopte hij nooit met schrijven.
Hikmet wordt door Gündüz Vassaf, een bekende Turkse schrijver en psycholoog, omschreven als “duidelijk, oprecht en als een persoon die tot de essentie gaat.” Aan het begin van zijn carrière werd de dichter overal geliefd, er werden zelfs opnames op vinyl gemaakt van zijn gedichten. Vassaf verklaart echter dat “Turkije hem (Hikmet, red.) later haatte, en hem bestempelde als verrader.” De uitspraak komt uit het boek The Journey van Haluk Oral, dat in 2019 verscheneen.
In 1902 zag de dichter het levenslicht in Thessaloniki, aan het begin van de 20ste eeuw nog deel van het Ottomaanse Rijk, als telg van een elitaire familie. Hikmet groeide vervolgens op in Anatolië, in het hart van Turkije. Hij studeerde economie en politieke wetenschappen in Moskou en keerde in 1924 terug naar Turkije met marxistische overtuigingen. Tijdens zijn afwezigheid stortte het Ottomaanse Rijk echter in en werd de Republiek Turkije gesticht. Het overgrote deel van zijn volwassen leven bracht hij door in de gevangenis. Doorheen deze hele periode ijverden verschillende internationale artiesten en denkers, zoals Pablo Picasso en filosoof Jean-Paul Sartre, voor zijn vrijheid.
In 1951 besloot hij Turkije definitief te verlaten om zich te vestigen in de Sovjet-Unie. Van hieruit reisde hij naar verscheidene landen, waaronder de Oost Europese landen en Cuba. Door zijn frequente reizen is het niet ongewoon dat Turkse toeristen wereldwijd sporen van zijn aanwezigheid terugvinden in de steden waar hij geleefd heeft. Zoals een museum in Chili of een café in Praag waar hij een vaste gast was.
Toen Hikmet in 1951 besliste om Turkije te ontvluchten werd zijn burgerschap door de staat ingetrokken. Echter werd in 2009, 58 jaar later, deze beslissing ongedaan gemaakt.
“De weinigen die indertijd zijn waarde kenden waren gedwongen om hun liefde te verbergen. Toen werd hij herontdekt. Deze keer idoliseren we hem,” zei Vassaf. Volgens de schrijver hebben de Turken het geluk dat ze Hikmet in hun moedertaal kunnen lezen, de rest van de wereld heeft dat privilege niet.
De schrijver benadrukt daarnaast ook dat “indien zijn moedertaal Spaans, Frans of Engels was geweest, hij universeel omarmd zou worden zoals Shakespeare. Elk aspect van de mensheid wordt vertegenwoordigd in zijn poëzie,” klonk het verder.
Vassaf wijst ook op de manier waarop de bekende dichter de Turkse taal in zijn poëzie gebruikte, met opmerkelijke duidelijkheid, iets wat ongewoon was voor schrijvers van die periode. Veel lezers gebruikten immers woordenboeken tijdens het lezen om teksten volledig te kunnen begrijpen.
Hikmet schreef in zijn gedichten bovendien over de wereldgeschiedenis. Hij putte inspiratie uit internationale bronnen die van Hikmet een echte werelddichter maken. “Hij (Hikmet, red.) vertelt in zijn gedichten over Abessinië (het huidige Keizerrijk Ethiopië, red.) na de Italiaanse bezetting; bij het bezoeken van het het Louvre schrijft hij over China door te kijken naar de Mona Lisa en over de Indiase geschiedenis met Banerjee; hij ging naar Cuba en schreef over de kracht van het verzet tegen het Amerikaanse imperialisme”, vertelde Vassaf die verwees naar enkele van zijn bekendste gedichten.
Hikmet bezweek in 1963 aan een hartaanval in Moskou en is tot vandaag in Rusland begraven, ondanks pogingen van Turkije om zijn lichaam te repatriëren en opnieuw te begraven.
UNESCO riep 2002 uit tot het jaar van Nazim Hikmet om de 100ste verjaardag van de dichter te vieren.
