Moldavië en Gagaoez Turken kijken naar Turkije voor steun

Turks president Recep Tayyip Erdogan heeft een officieel bezoek gebracht aan Moldavië op 17 en 18 oktober nadat zijn reis meerdere malen uitgesteld werd sinds 2014.

Historisch gezien heeft Turkije een belangrijke rol gespeeld in de Moldavische politiek. Het land kwam op als bemiddelaar tussen de centrale overheid en de Turkse christelijke minderheid van de Gagaoezen die vooral in het Autonoom Gebied van Gagaoezië in het zuidoosten leven.

Het was vooral Turks president Suleyman Demirel die het conflict tussen Chisinau en Comrat hielp de-escaleren na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie waardoor een grondwettelijke erkenning van de Gagoezische autonomie in 1994 kwam. Tegenwoordig is president Erdogan niet enkel gefocust op het verbeteren van de relaties met de Turkse minderheid, maar wil hij ook de Turkse invloedssfeer in heel Moldavië uitbreiden op een moment dat de Moldavische overheid zichzelf geïsoleerd ziet van haar traditionele bondgenoten.

Belangwekkend is dat de pro-Russische president van Moldavië, Igor Dodon, en haar nominaal pro-Europese overheid, gecontroleerd door de oligarch Vladimir Pahotniuc, voor de gunsten van Erdogan strijden.

President Dodon, die zichzelf wilt positioneren als een sterke verdediger van de Moldavische soevereiniteit en het orthodoxe christendom, werd vergezeld door president Erdogan bij de inauguratie van het gerenoveerd presidentieel paleis waarvoor Turkije 10 miljoen euro heeft betaald.

Ankara betaalde zelfs voor de meubelen die president Dodon zal gebruiken. De grootste genieters van Erdogans generositeit zijn evenwel de Gagaoezen en hun gouverneur, Irina Vlah. Om een groot welkom te verzekeren verklaarde Vlah de dag van Erdogans bezoek zelfs een feestdag in het autonome gebied.

Bij de aankomst van de Turkse leider in Gagaoezië openden de twee een ziekenhuis, een kindercrèche, een rusthuis en een cultureel centrum. Gouverneur Vlah bezorgde Erdogan de grootste eer, de Order van de Autonomie. President Dodon van zijn kant gaf hem de hoogste nationale eer, de Order van de Republiek.

Vijf bilaterale overeenkomsten

Opmerkelijk was dat Erdogan werd vergezeld door vier ministers die vijf bilaterale overeenkomsten hebben getekend met hun Moldavische collega’s. Burgers van Moldavië en Turkije zullen nu naar beide landen kunnen reizen met enkel een identificatiedocument waardoor paspoorten niet langer nodig. Het doel is om het toerisme en investeringen een boost te geven, maar er zijn ook veiligheidszorgen gelet op de terreurdreigingen afkomstig rondom en vanuit Turkije.

Vrachtvervoerders zullen voortaan ook geen toestemming nodig hebben om door te reizen, een maatregel gericht op het aanmoedigen van handel. Een samenwerkingsovereenkomst inzake defensie zal bilaterale militaire training, bezoeken en gezamenlijke oefeningen aanmoedigen. Een ander document is gericht op het verbeteren van de banden in het domein van de jeugdwerking en sport. Tenslotte hebben beide partijen een memorie van overeenkomst getekend voor de bouw van een Moldavisch-Turkse school in het dorp Congaz in Gagaoezië. Dat laatste was een poging om een schandaal te verbergen waardoor Erdogans bezoek controversieel werd.

Zeven leerkrachten en managers van de Moldavisch-Turkse school

Op 6 september werden zeven leerkrachten en managers van de Moldavisch-Turkse school “Horizon” aangehouden door Moldavische en Turkse veiligheidsdiensten en werden onmiddellijk overgebracht naar Turkije zonder enig proces. De zeven Turkse burgers waren ook asielzoekers, maar het Ministerie van Binnenlandse Zaken verklaarde hen als “ongewenst” op aanraden van de Moldavische geheime dienst. De zeven leerkrachten van een van de beste scholen van het land, waar kinderen van de Moldavische elite les krijgen, werden “uitgewezen voor vermeende banden met een islamistische groep”, wat banden met de zogenaamde Hizmet-beweging impliceert. Daarop noemden Moldavische media hen terroristen. De Hizmet-beweging wordt door Turkije als een terreurgroep gezien. Erdogan beschuldigt de gulenisten van de couppoging van 2016.

De plotse ontvoering en uitzetting van de leerkrachten werd op hoongelach onthaald door Moldavische maatschappelijke organisaties en de internationale gemeenschap. Er werden beschuldigingen geuit dat de zeven Turkse leerkrachten slechts een onderhandelingskaart waren in afwachting van het bezoek van Erdogan aan Moldavië.

Erdogan irriteerde ook lokale gevoeligheden tijdens zijn persconferentie met Dodon toen hij de Moldavische publieke opinie wou overtuigen dat Moldavië het risico loopt om geïnfiltreerd te worden door vermeende terroristen. De publieke opinie werd ook boos toen bekend werd dat Erdogan twee gepantserde waterkanonvoertuigen voor de oproerpolitie had geschonken aan het Moldavische ministerie van binnenlandse zaken. Het cadeau is symbolisch, niet enkel in de nasleep van het schandaal rond de uitgezette leerkrachten, maar ook omdat de toenemende antidemocratische Moldavische overheid gecontroleerd door Plahotniuc zich voorbereidt op betwiste verkiezingen.

Tussen de Europese Unie en Rusland ingezeten loopt Moldavie het risico om in een geopolitiek niemandsland te belanden tussen de twee. Plahotniuc en zijn partij promoten nu een nieuwe strategie. De vierde weg, volgens hen, is een mix tussen nationalisme en isolationisme waarvoor Turkije als een modelland wordt gezien.

Door Mihai Popsoi

The Jamestown Foundation

T.A.