Bij een kop koffie vertelt Busa Cebeci, een 28-jarige journaliste met honingkleurig haar, me over haar ontsnapping van het conservatisme van een kleine stad naar een bevrijd leven als een intellectueel in de stad in Turkije.
Een belangrijk deel van haar reis bestond uit – het afzetten van de hoofddoek die lange tijd een symbool van vroomheid is geweest.
Cebeci is niet de enige. Haar ontroerende boek – samen geschreven met Nevsin Mengu, een van de belangrijkste journalisten van Turkije – bevat interviews met jonge vrouwen uit Turkije en Iran die de druk van de gemeenschap en de familie hebben getrotseerd om een nieuw leven te beginnen.
Het is moeilijk te zeggen hoeveel vrouwen in Turkije deze weg zijn ingeslagen. Maar ondanks Erdogans levenslange missie om een “vrome generatie” geboren te zien worden, kan deze trend het begin zijn van een beweging in de tegenovergestelde richting.
Cebeci’s reis begint in haar geboortestad Boyabat, waar ze een fervent lezeres was in een conservatieve omgeving. Op de universiteit ontwikkelde ze politieke interesses en begon ze naar demonstraties te gaan. Toen ze 19 was, verscheen ze op een dag in de klas – zonder hoofddoek.
“Ik voelde dat iedereen, overal naar me keek. Maar niemand gaf er echt om. Voor de eerste keer de wind in mijn haar voelen was prachtig.”
Cebeci was gezegend met een liefhebbende familie, maar in de meeste gevallen worden vrouwen geconfronteerd met immense druk van familieleden: moeders die maandenlang niet met hen praten; vaders die hen opsluiten of van school halen.
Sommigen worden geslagen. Een vrouw wier verhaal in het boek wordt opgetekend, belandde in een psychiatrische inrichting.
Er zijn twee soorten strijd in de moslimwereld. Hoewel ze schijnbaar in tegengestelde richtingen werken, hebben ze in werkelijkheid allebei te maken met de onderdrukking van individuele vrijheden.
Op dit moment worden moslimvrouwen in een zuidelijke deelstaat van India geconfronteerd met een verbod op hoofddoekjes op scholen en hogescholen. Dit verbod, dat hun leven en religieuze vrijheden beperkt, is weerzinwekkend en antidemocratisch.
Maar in samenlevingen zoals Iran en Turkije, waar het conservatisme de politiek heeft gemonopoliseerd, zijn er ook vrouwen die stilletjes in opstand komen tegen pogingen om hun leven te controleren.
Het afzetten van de hoofddoek is misschien geen openlijk politiek statement, maar het is een afwijzing van ultraconservatieve grenzen die de plaats van de vrouw in de samenleving bepalen in relatie tot gezin, moraal en moederschap.
Beide ervaringen hebben de politiek in Turkije bepaald. In de jaren negentig vochten Erdogan en zijn bondgenoten tegen een streng secularistisch regime dat conservatieven en islamisten aantoonbaar discrimineerde.
De oprichtingsideologie van Turkije, het kemalisme, gaf de voorkeur aan een verwesterde levensstijl boven traditie.
In de jaren negentig verboden de harde secularisten van Turkije de hoofddoek op universiteiten en scholen. In 1999 werd Merve Kavakci, een verkozen parlementslid dat een hoofddoek draagt, uitgejouwd uit het Turkse parlement; haar partij werd kort daarna verboden.
Maar sinds hij twee decennia geleden aan de macht kwam, heeft Erdogan conservatief beleid bevorderd, islamitische sekten gesteund en religieuze elementen geïntroduceerd in het eens strikt seculiere onderwijssysteem van Turkije, waarmee hij het veld heeft geëgaliseerd tussen een conservatieve bevolking en een seculiere staat.
De opheffing van het hoofddoekverbod in de jaren 2010 heeft Turkije echter niet democratischer gemaakt.
Erdogans versie van de soennitische islam – statistisch, nationalistisch en onliberaal – is vandaag de dag de feitelijke staatsideologie, en idealen als de vrijheid van meningsuiting en de rechten van minderheden zijn aan banden gelegd.
Een paar maanden geleden werden opvallende beelden gemaakt van een politieagent met een hoofddoek die een islamistische demonstrant, die ook bedekt was, een duw gaf.
Het vat de tegenstellingen in Turkije samen, die niet langer bestaan tussen conservatief en modern, maar tussen degenen die het systeem autoritair willen houden en degenen die verandering willen.
Bron: The Washington Post
