Ziekenhuizen, bruggen en luchthavens: onder de Turkse president schiet het ene na het andere grote bouwproject uit de grond. De jongere generaties blijven achter met schulden.
De 1915 Çanakkale-brug, die de zeestraat Dardanellen overspant, is de langste hangbrug ter wereld. Met een lengte van 3.869 meter verbindt de brug Gallipoli in het Europese deel van het land met de provincie Çanakkale.
Wie de Dardanellen vroeger wilde oversteken, was aangewezen op een veerpont, die er een half uur over doet. Nu duurt de overtocht zes minuten.
De brug werd op 18 maart officieel geopend. Het was een groot evenement, dat live op televisie werd uitgezonden.
„We hebben laten zien dat er niets is dat de Turkse natie niet kan bereiken als ze dat wil”, begon de toespraak van Erdogan.
De naam van de brug staan bol van de symboliek. 1915 verwijst naar het jaar van de Slag om Gallipoli, toen de strijdmacht van Mustafa Kemal Atatürk een beslissende overwinning boekte op de Franse en Britse troepen.
Voor Erdogan zijn dit soort megaprojecten een propagandamiddel bij uitstek.
“Deze megaprojecten draaien nooit alleen om de infrastructuur, maar ook om hoe Erdogan steun verwerft voor zijn bestuur”, aldus socioloog Hande Paker van de Istanbulse Sabanci Universiteit.
Symboliek
Maar grote bouwprojecten zijn ook controversieel. Met name bij het hogeropgeleide deel, dat door de symboliek heen prikt.
De oppositie greep de opening van de brug aan om de regering te bekritiseren op de grote uitgaven, terwijl burgers moeite hebben om rond te komen door de hoge inflatie.
De Gelecek-Partij van ex-premier Davutoğlu kwam eerder met een kritisch filmpje over de nieuwe brug.
Çocuklarımıza miras olarak bırakabileceğimiz bir projeyi, çocuklarımıza borç olarak bıraktık. pic.twitter.com/zampEmEVl9
— Gelecek Partisi (@GelecekPartiTR) March 31, 2022
De kritiek spitst zich toe op de financiering van het project: het zogeheten build-operate-transfer-model of in het Turks ‘Yap–İşlet-Devret modeli’. Dit houdt in dat bedrijven die de brug hebben gefinancierd en gebouwd voor een periode tol mogen heffen. Daarna is de brug van de staat.
De staat garandeert die bedrijven dat er een bepaald aantal voertuigen (in dit geval 45.000) per dag passeert. Anders legt hij de overige tolinkomsten zelf bij. Dit kan uitgroeien tot een enorme kostenpost.
“De komende zestien jaar zal Turkije 7 miljard dollar betalen voor de brug, die voor 2,5 miljard dollar is gebouwd”, denkt de in overheidsprojecten gespecialiseerde econoom Ugur Emek.
Dit geldt voor tal van megaprojecten waarmee Erdogan de afgelopen jaren goede sier heeft gemaakt, zoals bruggen, tunnels en vliegvelden. Vrijwel iedere provinciestad kreeg een luchthaven en zijn stadsziekenhuis. En al die projecten zijn op een vergelijkbare manier gefinancierd.
Econoom Ugur Emek weet waar hij het over heeft. Tot 2016 werkte hij als expert op het gebied van publiek-private projecten voor het staatsplanningsbureau. Hij zag met lede ogen aan hoe de regering het ene na het andere grote bouwproject lanceerde.
“Ik zette daar vraagtekens bij: ‘wie gaat dat betalen?’ Erdogan hield vol dat die projecten de staat geen cent zouden kosten. Maar we betalen wel. Ik noem dit het zogenaamde ‘creditcardmodel’: de rekening komt later.”
“In Turkije besluit men niet tot een project vanwege de noodzaak, maar omdat Erdogan het wil. Hij zegt: ‘Dit is mijn droom.’
Toch heeft dat weinig invloed op de populariteit van megaprojecten, ook al hebben de kiezers van hem er zelf vaak weinig baat bij.
“Een groot deel van zijn achterban bestaat uit arme mensen, die misschien eens in de vijf jaar met het vliegtuig gaan”, zegt econoom Fikret Adaman van de Bogazici Universiteit.
“Ze zullen niet wekelijks van Istanbul naar Izmir rijden over de Çanakkale-brug – dat kunnen ze niet betalen. Toch zijn ze trots dat Turkije net zulke mooie, grote snelwegen en luchthavens heeft als Duitsland.”
Dit beeld lijkt voorzichtig te kantelen nu veel mensen financiële problemen hebben door de snel stijgende kosten van levensonderhoud en de hoge werkloosheid. Uit peilingen blijkt dat de steun voor de AKP afneemt.
Dit maakt de huidige president kwetsbaar nu de parlements- en presidentsverkiezingen van 2023 in zicht komen.
Bron: Nederlandse media
