Orhan Gencebay is een van de bekendste en succesvolste muzikanten in de Turkse geschiedenis. Hij heeft in zijn jeugd een kwaliteitsvolle muziekopleiding gevolgd en tijdens de jaren 1970 introduceerde hij, samen met enkele anderen, de arabeskmuziek in Turkije. De muziekgenre ontplooide zich tot een van de meest populaire van die tijd.
Journalisten en geleerden hebben het publiek misleid met de opzettelijke benaming en de betekenis van het muziekgenre arabesk. Eenmaal deze moderne Turkse vorm van volksmuziek was gekoppeld aan een zogenaamde Arabische geschiedenis werd het makkelijker voor de overheidsinstanties om het te verbannen. Aangezien “Arabisch” of “arabesk” sommigen deed denken aan het verleden, was het voor sommigen een noodzaak dat er een einde kwam aan de arabeskmuziek en cultuur dat ontsprong eind 1960.
Radio- en televisiezenders zonden het muziekgenre niet uit en intellectuele kringen gaven het de beruchte naam “arabesk”. Maar de mensen hielden van de muziek en arabeskmuzikanten wisten een breed en enthousiast publiek te bereiken met hun liedjes.
Voordelen
Arabeskmuziek had ook zijn voordelen. Ten eerste klonken de melodieën bekend in de oren van het alledaagse Turkse volk. Ten tweede, de teksten van de liedjes droegen vaak een licht anarchistische en existentialistische toon en spraken hiermee voornamelijk jongeren uit steden aan. Ten derde, de voornaamste arabeskmuzikanten waren ofwel getalenteerde zangers ofwel vindingrijke componisten, en in sommige gevallen zelfs beide. Müslüm Gürses is een voorbeeld van een getalenteerde zanger en Orhan Gencebay wordt beschouwd als de beste arabeskcomponist.
Geboren muzikant
Orhan Gencebay is geboren op 4 augustus 1944 in de noordelijke Turkse kuststad Samsun. Zijn familie is van Krim-Tataarse afkomst.
Zijn eerste muziekleraar, genaamd Emin Tarakçı, leerde Gencebay de beginselen van de Westerse klassieke muziek, alsook het bespelen van de viool en mandoline.
Het jaar daarop kreeg Gencebay les van een andere leraar en leerde hij het bespelen van de bağlama en de beginselen van de traditionele Turkse volksmuziek.
De muziek van Gencebay is duidelijk beïnvloed door Westerse en Turkse elementen. Zijn familie heeft hem altijd gesteund. Hoewel zijn ouders moderne stadsmensen waren, ontnamen ze Gencebay zijn passie voor volksmuziek niet.
Een van de meest invloedrijke artiesten tijden Gencebay’s jeugd was Bayram Aracı. Aangezien Gencebay wou zingen en muziekspelen net zoals Aracı gaven sommigen hem de bijnaam ‘kleine Bayram’. Een andere muzikant waar Gencebay sterk naar opkeek was Naci Hoşgör, ookwel Efe Naci genoemd. Hoşgör leerde Gencebay hoe hij de bağlama kon bespelen.
Op de leeftijd van tien jaar stelde Gencebay zijn eerste liedje samen. Het was een volkslied genaamd “Kara Kaşlı Esmerdi Kimbilir Kimi Sevdi”. Zijn eerste professioneel lied, “Ruhumda Titreyen Sonsuz Bir Alevsin”, schreef hij toen Gencebay veertien jaar was. Het lied is samengesteld in de klassieke stijl van Ottomaans hofmuziek.
De diversiteit in Gencebay zijn muzikale opleiding wordt weerspiegeld in het muziekgenre dat hij uit de grond heeft gestampt tijdens de jaren 1960. Arabeskmuziek is een mix van verschillende genres.
Een nieuw ritmegevoel
Gencebay aanvaardt de term “arabesk” niet. Volgens hem is de basis van zijn muziek gevestigd in oude tradities van de Turkse muziek. Hij zegt dat zijn muziek opgevat zou moeten worden als een freestyle versie van moderne Turkse muziek, of simpelweg Orhan Gencebay muziek.
Toen hij dertien jaar oud was, leerde hij meer over Ottomaanse klassieke muziek en leerde hij de tanbur, een langwerpig Turks tokkelinstrument, te bespelen. Op de leeftijd van 16 jaar studeerde hij rock- en jazzmuziek en hij zou later in een band in Istabul de tenorsaxofoon bespelen.
Toen hij in het middelbaar zat, trad Gencebay regelmatig op op muzikale evenementen georganiseerd in de stad Samsun. Hij gaf ook muzikale lessen.
Na het middelbaar verhuisde Gencebay naar Istanbul waar hij zich inschreef aan het conservatorium van Istanbul. In 1964 behaalde hij grote onderscheiding op een belangrijke proef, maar die examinering werd teniet verklaard omwille van bepaalde overtredingen van de regels. Daarna besloot hij in dienst te treden bij het leger om zijn militaire plicht te vervullen. Ook in het leger bleef hij muzikaal actief. Hij speelde saxofoon samen met andere muzikanten uit het leger in Istanbul.
Na zijn twee jaar militaire dienst legde hij opnieuw de muzikale examinering af en slaagde ditmaal zonder het breken van enkele regels. Datzelfde jaar nam hij deel aan een wedstrijd voor bağlama-spelers en werd hij verkozen tot beste speler. Legendarische Turkse muziekartiesten Arif Sağ en Çinuçen Tanrıkorur hadden ook deelgenomen aan de wedstrijd.
Turkse freestyle muziek
Gencebay speelde de bağlama gedurende tien maanden voor de nationale Turkse radiozender in Istanbul. Hij stopte met werken omdat de instelling volgens hem niet open was voor vooruitgang. Daarna speelde hij de bağlama samen met de muzikant Arif Sağ voor zangers zoals Yıldız Tezcan, Muzaffer Akgün and Sabahat Akkiraz. Hij schreef ook de soundtrack voor enkele belangrijke films, zoals “Kızılırmak, Karakoyun” geregisseerd door Ömer Lütfi Akad en “Kuyu” geregisseerd door Metin Erksan.
Gencebay wou zijn eigen platen opnemen. Daarom legde hij enkele van zijn volksliedjes vast op ep’s. Hoewel zijn sterkte het schrijven van liedjes was, drong het publiek aan dat hij ze ook speelde en zong. Gencebay vervulde niet enkel de functie van een eenmansband, maar was ook in staat om het hele muzikale productieproces op zich te nemen. Hij schreef, bewerkte, zong, en stelde zijn eigen liedjes te samen. Adjectieven zoals “progressief” en “groeiend” beschrijven Gencebay zijn carrière het best.
“Geef me troost”
Gencebay begon freestyle muziek te maken in 1968. Zijn ep kwam uit in 1970 met het succesvolle liedje “Bir Teselli Ver”. Het wordt beschouwd als een van de beste Turkse liedjes ooit geschreven. Het is een syncretisch lied waarbij Turkse en Westerse melodieën door elkaar worden gemengd. Er zijn zowel elementen van traditionele volksmuziek als meer moderne en stedelijke geluiden in verwerkt.
Gencebay was een muziekproducer en heeft zijn eigen bedrijf sinds 1973. Hij heeft meer dan 1.000 liedjes geschreven, waarvan hij er 300 zelf heeft gezongen.
“Batsın Bu Dünya”, “Hatasız Kul Olmaz” , “Şimdi Aşk Zamanıdır”, “Dil Yarası” en “Ya Evde Yoksan” zijn enkele voorbeelden van Gencebay’s bekendste werken.
https://www.youtube.com/watch?v=wzGENjrUuWg
Daarboven heeft hij de hoofdrol gespeeld in meer dan dertig films en regisseerde het muzikale aspect in meer dan negentig films.
Orhan Gencebay heeft officieel meer dan zeventig miljoen exemplaren van zijn ep’s en lp’s verkocht.
Sabah
M.S.
Ferdi Tayfur: een van de grondleggers van de Turkse arabeskmuziek
Turken herontdekken icoon van de Arabesk in nieuwe biografische film
