De laatste paar dagen heb ik deelgenomen aan verschillende vergaderingen in Brussel over de toestand van Turkije na de bloedige poging tot staatsgreep van 15 juli.
De vergaderingen – met Europese politici, ambtenaren van de E.U., denktanken, handelsverenigingen, universiteiten en andere organisaties – worden gehouden binnen het kader van een initiatief van burgers: the Democracy Platform of Turkey (TDP). Deze groep bestaat voornamelijk uit academici, investeerders, leden van niet-gouvernementele organisaties, journalisten, vertegenwoordigers van minderheidsgroepen en politci.
Het doel van het platform is het trauma uitleggen dat Turkije nog altijd ondergaat na de mislukte staatsgreep en het gat te dichten dat hierdoor tussen Turkije en de Europese Unie is ontstaan.
Het is niet moeilijk om een lijst samen te stellen van de veelgestelde vragen en opmerkingen tijdens deze twee dagen van intense contacten. Met enkele van deze vragen zou de Turkse President Tayyip Erdogan en eerste minsiter Binali Yildirm beter rekening houden; vooral als men het heeft over de Turkse relaties met de E.U. en het gevecht van de Turkse staat met het geheime netwerk rond Fetthulah Gülen – een in de Verenigde Staten gevestigde “islamitische preker” die beschuldigd wordt van het brein te zijn achter de mislukte staatsgreep. Hier zijn enkele van deze vragen en opmerkingen:
– Eerst en vooral is de theorie weerlegd dat Erdogan de staatsgreep zelf heeft beraamd in een ultieme poging om zijn macht te vergroten. Dit geloofden sommigen in de dagen na de mislukte staatsgreep maar dit is iets dat vandaag niet meer geloofwaardig is. Wel zijn er nog tal van vragen rond het bewijs dat de staatsgreep werd beraamd door Gülenisten.
– Het is een zeer moeilijk thema, mede omdat staatsgrepen voor de meeste Europeanen onbekend zijn en het concept van een putsch ook moeilijk te begrijpen is voor de gemiddelde Europeaan. De meeste Europeanen benaderen de coup daarom ook als een normale criminele strafzaak. Een bijkomend probleem is het Turkse concept van bewijs dat soms beperkt is tot het bewijsmateriaal dat de Gulenisten aan mekaar linkt; een voorbeeld hiervan is het ByLock platform (een chat-app die volgens de Turkse inlichtingendienst sinds 2014 wordt gebruikt door de volgelingen van Gülen).
– De vele aanhoudingen en ontslagen van ambtenaren zijn het onderwerp van sterke kritiek van besluitvormende mechanismen in Europa. Vooral de arrestaties van journalisten en schrijvers zonder enige vorm van strafrechtelijk bewijs zijn verontrustend voor de meeste Europeanen en Turkse intellectuelen. Dit is een delicaat thema en is niet iets waarover we trots moeten zijn.
– Het gat tussen de Unie en Turkije is mede ontstaan door de verschillende percepties rond de staatsgreep. Het is een leemte die terug moet worden opgevuld: een militaire staatsgreep kan niet worden behandeld als een alledaags politieonderzoek waarbij men op zoek gaat naar vingerafdrukken. Een bewijs dat de organisatie aan mekaar linkt kan ook niet als enig bewijs dienen dat men deelnam aan een staatsgreep.
– Het Gulenistische netwerk heeft zichzelf kunnen promoten als een internationaal initiatief voor onderwijs en interreligieuze dialoog. Voor de gemiddelde Europese geest is het moeilijk om deze perceptie in een dag te veranderen. Mede omdat deze de laatste 3 decennia is kunnen ontstaan dankzij de Turkse staat en vooral de Ak-partij.
“Sorry, ze (Gulenisten) hebben me bedot”
– Een aantal beleidsmakers maakten dezelfde opmerking: “Het is de Turkse staat die de Verenigde Staten jarenlang onder druk heeft gezet om de Gülenistische initiatieven te steunen. Vandaag is het diezelfde Turkse staat die de Verenigde Staten vraagt om het netwerk rond Fettulah Güllen af te sluiten. Dit is uiteraard allemaal verwarrend”. Turkije heeft een vreselijke poging tot staatsgreep meegemaakt maar het land zal veel tijd en geduld moeten opbrengen als het wil dat de rest van de wereld dit begrijpt. Het ‘mea culpa‘ van Erdogan met de zin “sorry, ze (lees: de Gülenisten) hebben me bedot” is hierbij niet genoeg om als zelfkritiek te worden benaderd.
– Een van de belangrijkste zaken voor Turkije is dat ze het Europese perspectief niet uit het oog mag verliezen. In Brussel is er een algemene bezorgdheid over de toenadering tussen Rusland en Turkije. Verder is het van groot belang dat de Europese Unie haar banden met Turkije niet mag verliezen. Om deze reden is de vluchtelingen en visum regeling van groot belang voor beide partijen.
Murat Yetkin, journalist voor Hürriyet.
