Een korte geschiedenis van de Gagauz, een Turks, hoofdzakelijk orthodox christelijk volk in de Balkan.
De Gagauz, een Turks-orthodox christelijk volk, leven al honderden jaren in de Balkan en zijn erin geslaagd hun taal en cultuur te behouden.
Vandaag de dag neemt dit unieke volk een unieke positie in tussen de Turkse, Europese, islamitische en orthodoxe wereld.
Het Gagauz-volk, dat ongeveer 250.000 inwoners telt, woont hoofdzakelijk in de Autonome Territoriale Eenheid van Gagauzië (ATUG) in Moldavië, waar het Gagauz naast het Russisch en het Moldavisch de officiële taal is.
Grote Gagauz-gemeenschappen bevinden zich ook in Oekraïne, Rusland en Europa. Veel Gagauz zijn ook naar Turkije verhuisd, waarmee de bevolking van Gagauzië nauwe banden heeft aangeknoopt.
Geschiedenis
De meest algemeen aanvaarde hypothese over de oorsprong van de Gagaoezen is dat zij afstammen van Turkse volkeren zoals de Pechenegs, de Cumans en de Uzes, in Russische bronnen bekend als “Torks”, die via de noordelijke Zwarte-Zeekust naar de Balkan kwamen.
Volgens deze theorie zouden de Krim-Tataren, de Nogais en de Litouwse Tataren het dichtst bij de Gagaoezen staan.
Al deze volkeren stammen af van de zogenaamde “noordelijke” groep van de Turkse volkeren, waarvan de voorouders hoofdzakelijk de nomadische Oghoez- en Kiptsjak-stammen waren.
De Gagaoezische taal behoort tot de Oghoezische groep, waarvan het Turks, het Azerbajdzjaans en het Yaliboylu-dialect van de Krimtataren de meest nabije taalverwanten zijn.
Zelfs onder de Turkse volkeren vormen de Gagaoezen dus een brug tussen de “zuidelijke” Turken van Anatolië en de Zuidelijke Kaukasus en de “noordelijke” Turken van de noordelijke Zwarte Zee, de Noordelijke Kaukasus en de lagere gebieden van de Wolga.
Nederzettingen in Dobruja
De regio Dobruja, tegenwoordig het gebied tussen het noordoosten van Bulgarije en het zuidoosten van Roemenië, wordt algemeen beschouwd als het oorspronkelijke vestigingsgebied van de Gagauz.
Hoewel de etnische naam “Gagauz” voor het eerst opdook in de 19e eeuw, wordt de 13e eeuw beschouwd als een periode van vorming van de Turks-christelijke bevolking in Dobruja en Noord-Thracië.
Een eeuw later werd een onafhankelijk Bulgaars vorstendom Karvuna, in het noordoosten van het huidige Bulgarije, gevormd onder leiding van een Turkstalige christen van Kipchak-afkomst, Balik Bey.
In de 14e eeuw, toen de regio Dobruja bij de Ottomaanse staat werd ingelijfd, werden ook de Gagauz onderdanen van de Ottomaanse staat.
Volgens de Ottomaanse statistieken van 1597 vormden deze “christelijke Turken” de meerderheid van de bevolking, terwijl er geen Bulgaren waren.
Dit betekent dat Varna, een stad met enkele duizenden inwoners, in die periode een Gagaoezische stad was.
Aan het eind van de 18e en het begin van de 19e eeuw ging de geleidelijke groei van de invloed van het Russische Rijk op de Balkan gepaard met de verzwakking van de Ottomaanse staat.
Gagauz staatschap
De Gagaoezen vestigden zich in het zuiden van het huidige Moldavië, in de regio Budjak, die het centrum van hun nationale beweging werd.
Na de Eerste Russische Revolutie van 1905 vormden de Gagaoezen na een boerenopstand in januari 1906 korte tijd een autonome Comarepubliek.
De Gagaoezen namen ook deel aan de revolutie van 1917 en probeerden opnieuw autonomie te verwerven. In december 1917 besprak de Raad van Arbeiders-, Soldaten- en Boerenafgevaardigden van Kishinev de oprichting van een republiek Gagauz-Boedjak. Het initiatief had geen succes.
Na de Eerste Wereldoorlog maakte Bessarabië deel uit van Roemenië tot het in 1940 deel ging uitmaken van de USSR.
Maar de Gagauz kregen geen autonomie binnen de USSR. De Gagauzische nederzettingen werden onderdeel van de Moldavische SSR en werden verdeeld over de Congaz, Comrat, Ceadir-Lunga en gedeeltelijk Vulcaneshti gebieden van de Sovjet Republiek.
En hoewel de Gagaoezen tijdens de Sovjetperiode geen autonomie verwierven, ontwikkelden de gemeenschappen actief hun taal en cultuur.
Zij creëerden een alfabet gebaseerd op het Cyrillische alfabet, publiceerden woordenboeken, leerboeken en boeken, en vormden bands en performance groepen.
In 1988 richtten Gagauz-activisten de beweging “Gagauz Halki” (“Gagauz-volk”) op en besloten tot de oprichting van een Gagauz-autonomie in Moldavië met een hoofdstad in Comrat.
Op 31 oktober 1990 vond een organisatorische zitting van de Opperste Sovjet van de republiek Gagauz plaats, die de stoot gaf tot de moderne autonomie van Gagauzië: de niet-erkende republiek Gagauzië bestond van 1990 tot 1994.
Vervolgens nam het Moldavische parlement in 1994 de wet op de bijzondere juridische status van Gagoezië aan. De Autonome Territoriale Eenheid van Gagoezië, Gagauz Yeri, bestaande uit drie steden en 27 dorpen, werd opgericht.
Vandaag heeft dit unieke volk het potentieel om een belangrijke speler te worden in de openbare diplomatie, zowel tussen deze groepen in het bijzonder als op het gebied van de intercommunautaire en interreligieuze dialoog in de wereld in het algemeen.
Bron: Hürriyet
