Nu Russische en Oekraïense delegaties dinsdag in Istanbul aankomen voor vredesbesprekingen, staat de unieke politieke positie van Turkije in de schijnwerpers.
Kan het land dat Europa en het Midden-Oosten omspant zich ontpoppen tot vredestichter?
Terwijl de oorlog voortwoedt, onderzoekt een groeiende lijst van landen de mogelijkheid om te bemiddelen, om verder bloedvergieten te voorkomen en om te vermijden dat het conflict zich uitbreidt tot buiten de grenzen van Oekraïne.
Eerder deze maand ontving Turkije de Oekraïense en Russische ministers van Buitenlandse Zaken voor een trilaterale bijeenkomst in de zuidelijke stad Antalya.
Daarna heeft de Turkse minister van Buitenlandse Zaken zowel Moskou als Kiev bezocht. Ook de Israëlische premier Naftali Bennett bracht voor hetzelfde doel een bezoek aan Moskou.
En China heeft aangegeven bereid te zijn tot bemiddeling. Potentieel kunnen andere landen, zoals de Verenigde Arabische Emiraten, India of Zuid-Afrika, in de rij gaan staan om een of andere oplossing te bemiddelen.
Maar de lijst van afwachtende partijen in het conflict Rusland-Oekraïne is niet beperkt tot bemiddelaars. Veel meer landen hebben ervoor gekozen “neutraal” te blijven, waaronder Egypte, Saudi-Arabië, Pakistan en Marokko.
De redenen om zich van stemming te onthouden verschillen van land tot land, maar sommige redenen lopen dwars door elkaar heen.
Van voedsel- en energievoorziening tot geopolitieke kwetsbaarheid, vele andere factoren bepalen ook hun aanpak. Zo is Egypte, ondanks zijn nauwe militaire banden met de VS, voor zijn voedselzekerheid sterk afhankelijk van Moskou.
Het werkt ook nauw samen met Rusland in Libië, waar beide de krijgsheer Khalifa Haftar steunen. (Kiev beschuldigt Haftar ervan huurlingen te sturen om Rusland in Oekraïne te helpen).
Ook India, dat het Westen nodig heeft als tegenwicht tegen China, onderhoudt al lang nauwe banden met Moskou; het heeft de Russische raketsystemen S-400 gekocht en voert een beleid van evenwicht tussen Rusland en het Westen.
Maar van al deze landen die aan de zijlijn staan en proberen te bemiddelen, heeft Turkije een uniek profiel en een unieke positie.
Ondertussen heeft Turkije ook zeegrenzen met zowel Oekraïne als Rusland. Bovendien is Turkije Ruslands grootste handelspartner in de regio Midden-Oosten en Noord-Afrika.
En het heeft de afgelopen jaren in conflictgebieden in Syrië, Libië en Nagorno-Karabach met Rusland gestreden en samengewerkt.
Vergeleken met andere kandidaten voor bemiddeling heeft Turkije de hoogste belangen in dit conflict. De oorlog verandert de geopolitiek en het machtsevenwicht in het Zwarte Zeegebied ingrijpend, en Turkije is een belangrijke Zwarte Zeemacht.
Turkije zal waarschijnlijk binnenkort ook een humanitaire rol spelen, nu het aantal vluchtelingen – dat nu al in de miljoenen loopt – toeneemt.
Frankrijk
De aankondiging van de Franse president Emanuel Macron dat Frankrijk, Turkije en Griekenland een gezamenlijke evacuatiemissie in Mariupol zullen ondernemen, is een voorbode van een humanitaire rol die later in het beleid van Erdogan wel eens belangrijker zou kunnen worden.
Ondanks zijn beleid om Rusland niet te provoceren, voert Turkije tegelijkertijd ook geen beleid van gelijke afstand.
Het verkoopt bewapende drones aan Oekraïne, die aanzienlijke verliezen veroorzaken op Russische doelwitten, en heeft de Turkse zeestraten gesloten voor oorlogsschepen.
Rusland domineert niet alleen de Zwarte Zee, maar heeft ook een aanzienlijke aanwezigheid in het Middellandse Zeegebied, waar het diep betrokken is bij conflicten in Syrië en Libië.
De afsluiting van de zee door Turkije zal het Russische beleid in deze conflictgebieden onder druk zetten als de oorlog langer duurt.
Maar in tegenstelling tot andere NAVO-leden heeft Turkije zich niet aangesloten bij de westerse sancties tegen Moskou en heeft het evenmin zijn luchtruim voor Rusland gesloten.
Dit zou waarschijnlijk een Russisch veto hebben uitgelokt tegen het streven van Turkije om te bemiddelen in het conflict. En er gaan steeds meer anti-oorlogsactivisten en pro-Kremlin figuren naar Turkije.
Turkije probeert in feite pro-Oekraïne te zijn zonder al te agressief anti-Rusland te worden. De hoofdstad, Ankara, is zowel economisch als geopolitiek te zeer aan Rusland blootgesteld. Rusland is Turkije’s grootste bron van toeristen, graanimporten en gas.
Bovendien dient de bemiddeling de belangen van Turkije. Het versterkt zijn internationale aanzien, maakt van Turkije een van de belangrijkste diplomatieke centra in dit conflict en stelt enkele moeilijke beslissingen die het land later wellicht moet nemen, uit.
Van de keizerlijke Ottomaanse tijd tot nu hebben Turkije en Rusland elkaar 13 keer bevochten, maar ze hebben ook samengewerkt.
In het verleden hebben grieven jegens het Westen, of zelfs anti-westernisme, hen meestal nader tot elkaar gebracht.
Nu zullen het geopolitieke revisionisme van Rusland en de dramatische verschuiving van de post-Sovjetambities van Poetin een ongemakkelijk Turkije dichter naar het Westen drijven.
Bron: CNN
