Op 29 oktober 1923 verklaarde Mustafa Kemal Atatürk, de stichter van de Turkse Republiek, officieel de naam van de natie en riep hij het land uit tot republiek. Laten we een duik nemen in de geschiedenis!
29 oktober is de Dag van de Republiek in Turkije, en wat is een betere manier om dat te vieren dan de stichter van de republiek, Mustafa Kemal Atatürk, te herdenken?
Mustafa Kemal Atatürk, toen nog gewoon Mustafa Kemal geheten, was slechts 18 jaar oud toen hij in 1899 voor het eerst voet zette in Istanbul.
De jonge cadet, vers van de militaire middelbare school van Monastir (Bitola) in Macedonië, schreef zich in aan de Ottomaanse oorlogsacademie (Mekteb-i Harbiye-i Şahane) om een opleiding tot beroepsmilitair te volgen. Op dezelfde manier beginnen wij onze reis naar Istanbul op de plaats waar de jonge Mustafa Kemal begon.
Het gebouw van de Ottomaanse oorlogsacademie staat er nog steeds, maar herbergt nu het Militair Museum van Istanbul in Harbiye, een wijk die zijn naam aan de academie ontleende.
Misschien heb je het al eens gezien: het ligt op een steenworp afstand van de metrohalte Osmanbey, met intimiderend hoge omheiningen en een tuin vol wapentuig.
Het is echter geen belangrijke toeristische trekpleister, misschien vanwege het nogal vermoeide interieur en de unheimliche wassen beeldjes. Dat is jammer, want er is genoeg oorlogsmemorabilia voor elke militaire geschiedenisfanaat om bij weg te kwijlen.
Een verbazingwekkend stuk is de originele ketting die de Byzantijnen tijdens het beleg van Constantinopel over de monding van de Gouden Hoorn spanden.
Ik ben vaak in het gebouw geweest om me te vergapen aan de oude zwaarden, de ingewikkelde wapenuitrustingen en de intimiderende moderne kanonnen.
Maar wat mij altijd weer terugbrengt is de voorstelling van de jonge Mustafa Kemal die met zijn toekomstige wapenbroeders door de gangen marcheerde, over politiek discussieerde en droomde van een nieuwe toekomst.
Het was een harde tijd. Volgens Andrew Mango’s boek “Atatürk”, werden de jonge Mustafa Kemal en zijn medekadetten hard gewerkt en ruw behandeld, en kregen ze een eenvoudig dieet van rijst, bonen en schapenvlees.
De leraren waren streng voor de studenten, maar de jonge cadetten bezochten vaak de wijken Beyoğlu en Galata om ’s avonds feest te vieren na dagen van hard werken. Van de 700 studenten van zijn cohort, eindigde Mustafa Kemal als achtste. Maar misschien nog belangrijker, hier ontmoette hij vrienden en rivalen die later samen met hem een natie in wording zouden vormen: Ali Fuat Cebesoy, die generaal-commandant van de Nationale Strijdkrachten zou worden, Kazım Karabekir, die het 9e Legerkorps zou leiden, Refet Bele, een van de commandanten van de nationalistische strijdkrachten, en zelfs Ismet Inönü, die Atatürk uiteindelijk zou opvolgen en de tweede president van Turkije zou worden.
Ik ga eerst naar zaal nummer 12 op de begane grond, genaamd “De klaslokaalzaal van Atatürk”. Dit, legt het museum uit, is een van de klaslokalen waar Mustafa Kemal studeerde.
In de zaal wordt geprobeerd na te bootsen hoe het klaslokaal er in de jaren 1910 uitzag, een klas met wasstudenten in uniformen uit die tijd die luisteren naar een les over de Dardanellen.
Voor de wassen beelden hangen kleine plaquettes met de titels “Mustafa Kemal” en “Ali Fuat” – studenten die in dit klaslokaal hebben gestudeerd en later in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog hebben gevochten.
Het museum is geopend van 9.00 tot 16.00 uur en gesloten op maandag en dinsdag. Neem ook zeker een kijkje in zaal 2, waar zich de originele hammam van de school bevindt.
Mustafa Kemal’s schoolvriend Ali Fuat Cebesoy legt in zijn boek “Mijn schoolvriend Atatürk” uit: “Sultan Abdülhamid II had geüniformeerde officieren verboden te drinken in openbare gelegenheden. Dit verbod werd streng toegepast. Wie zich niet aan deze regel hield, werd gestraft, ongeacht zijn rang. Mustafa Kemal en ik lieten het echter niet na om een glas bier, rakı of whisky te drinken als we een week vrij waren.”
In hun vrije tijd trokken de jonge soldaten erop uit in de buurt om plaatsen te bezoeken zoals het Duitse Zeuve Beerhouse en een Engels restaurant dat werd gerund door een Armeniër genaamd Con (John) Paşa.
Ze genoten van de internationale en multiculturele sfeer van de stad. Weinig van de bierhuizen, taveernes en restaurants die deze schoolgangers bezochten, hebben het tot vandaag overleefd. Maar we kunnen nog steeds een glimp opvangen van hoe het was.
Rejans was een Russisch restaurant dat in 1931 werd geopend en dat Atatürk bezocht in zijn tijd als president. Volgens de Istanbul Encyclopedia (gepubliceerd door de History Foundation) werden de restaurants voornamelijk gerund door Wit-Russische émigrés, mensen die Rusland waren ontvlucht na de Bolsjewistische revolutie.
Het restaurant is verschillende keren van eigenaar veranderd, van de naam “Rejans” naar “1924 Istanbul” en nu “1924 Rejans”. Maar het menu blijft trouw aan zijn Russische wortels, met moderne varianten op oude Russische klassiekers zoals borschsoep, stroganoff of piroshki. Het gebouw is bovendien prachtig gerestaureerd en het interieur van het restaurant is een replica van het origineel.
In de hoek staat een tafel met een bordje met de tekst “Voor altijd gereserveerd”. Het restaurant beweert dat dit de tafel was waar Atatürk ooit aan heeft gezeten.
Voor altijd voor hem gereserveerd, staat de tafel te wachten met een fles rakı van het merk “Kulüp” en een kom witte kikkererwten. Veel vrienden en kennissen van Mustafa Kemal melden al lang dat hij niets liever at dan kikkererwten naast dit merk rakı.
Akaretler Atatürk Museum
Nadat de jonge Mustafa Kemal in 1905 zijn opleiding had voltooid, begon hij aan een veelbelovende carrière in de politiek en het leger. Maar in 1913 werd het Osmaanse Rijk getroffen door een tragedie toen het een groot stuk land verloor in de Balkanoorlog.
Het was ook een moment van persoonlijke tragedie voor de jonge Mustafa Kemal en zijn familie. Al het Osmaanse land buiten Istanbul en Oost-Thracië was nu verloren, inclusief Mustafa Kemals thuisland Macedonië.
Zijn moeder en zus vluchtten naar Istanbul, samen met duizenden anderen die veel van hun land en bezittingen achterlieten.
Mustafa Kemal had er geen idee van dat toen hij zijn geboortestad Salonica (het huidige Thessaloniki) verliet, dit de laatste keer zou zijn dat hij het ooit zou zien. Ze maakten er het beste van. Hij begroette zijn moeder en zus in Istanbul en vond voor hen een nieuw huis in Beşiktaş.
Het huis dat hij koos was een van de Akaretler, een reeks rijtjeshuizen die werden gebouwd als huurwoningen van de overheid voor de hogere middenklasse.
Na vele jaren in verval te hebben verkeerd, werden de gebouwen in 2008 gerestaureerd om een van de meest “in” locaties van Istanbul te worden.
Kunstgaleries, hotels, cafés, restaurants … Tussen alle chaos kan men gemakkelijk het Akaretler Mustafa Kemal Museum missen, in het gebouw dat Mustafa Kemal huurde voor zijn moeder en zus.
Het is een leuk klein museum dat een snel bezoek waard is als je in de buurt bent. De toegang is gratis, en het museum is open tussen 9.00 en 14.00 uur, en gesloten in het weekend.
Şişli Atatürk Museum
Rond november 1918 keerde een vermoeide Mustafa Kemal terug naar Istanbul. Hij had sinds 1911 bijna non-stop aan het front van verschillende oorlogen gevochten, eerst in de Italo-Turkse Oorlog, dan de Balkanoorlogen, dan in WO I aan het Gallipoli, Kaukasus en tenslotte het Palestijnse front.
Desondanks verlangde hij naar een nieuwe post. Het Istanbul dat hij aantrof was sterk veranderd, nu bezet door geallieerde troepen, en hij wilde graag helpen bij de bevrijding ervan. Maar het werd snel duidelijk dat zo’n post niet in het verschiet lag, en hij zat nog wel een tijdje vast in de stad.
Hij huurde een bijzonder huis met drie verdiepingen in Şişli, Istanbul, van een vrouw die mevrouw Kasapyan heette. Hij verhuisde zijn moeder Zübeyde en zijn zus Makbule uit hun Akaretler woning, en bracht hen onder op de bovenste verdieping van het appartement.
Hij nam de middelste verdieping, en gaf een kamer aan zijn adjudant op de begane grond. Hier kwam hij in het geheim bijeen met oude schoolvrienden en wapenbroeders, om plannen te maken en te verwerpen om het land te redden uit de puinhoop waarin het terecht was gekomen.
Het huis is sindsdien een legende geworden in het Turkse bewustzijn, en boven de deur verklaart het museum in trotse letters “Atatürk bereidde in dit huis in 1919 de bevrijding van het moederland voor”.
De toegang tot het museum is gratis, en het is geopend tussen 9.00 en 16.00 uur en gesloten op maandag. Dit is zeker de omweg waard, met veel van Atatürks iconische persoonlijke bezittingen.
Mustafa Kemal verliet het huis voorgoed op 16 mei 1919, en na afscheid te hebben genomen van zijn moeder en zus, stapte hij op een klein schip genaamd de “Bandırma” om naar de provincie Samsun te varen.
Het was van hier dat hij zijn zoektocht naar de bevrijding van Anatolië en het begin van de Onafhankelijkheidsoorlog zou beginnen.
De volgende keer dat hij naar Istanbul terugkeerde, zou hij de president van een ontluikende natie zijn.
Bron: Turkse media
