De spanningen tussen Iran en Azerbeidzjan zijn de afgelopen weken toegenomen.
De betrekkingen tussen de twee buurlanden waren echter al eerder instabiel, met name na de oorlog tussen Azerbeidzjan en Armenië afgelopen najaar.
De voordracht van een gedicht door de Turkse president Recep Tayyip Erdogan tijdens zijn bezoek aan Azerbeidzjan in december vorig jaar stuitte op Iraans ongenoegen.
Teheran beschuldigde Erdogan ervan separatisme en etnische spanningen in Iran aan te moedigen; miljoenen etnische Azerbeidzjanen leven in het noorden van Iran, grenzend aan Azerbeidzjan.
De afgelopen dertig jaar stond een aanzienlijk deel van de grens onder controle van de Armeense bezetters in Karabach, waardoor Iran handel kon ontwikkelen met het illegale bezettingsregime.
Uit rapporten bleek dat Iran van de bezetting profiteerde door brandstof, voedsel en andere materialen aan de separatisten te leveren en in ruil daarvoor voordelen te krijgen, zoals het witwassen van door de VS gesanctioneerd geld via Armeense banken.
Nu, na de overwinning van Azerbeidzjan in de 44 dagen durende oorlog, lijkt de situatie te veranderen. Azerbeidzjan heeft de volledige controle over zijn Iraanse grens teruggekregen, met inbegrip van de belangrijke verbindingen die werden gebruikt om Iraanse vrachtwagens door te laten naar Karabach.
Iraanse vrachtwagens zijn echter voorraden blijven vervoeren naar de door Armeniërs bevolkte delen van Karabach via Jerevan, dat thans onderdak biedt aan Russische vredeshandhavingstroepen.
Bakoe is begonnen douanerechten te heffen voor de vrachtwagens die over de weg Gorus-Gafan rijden, de enige autosnelweg die Armenië met Iran verbindt.
Terwijl Teheran officieel zweeg over deze extra kosten, arresteerde Azerbeidzjan enkele chauffeurs omdat zij Azerbeidzjan illegaal waren binnengekomen vanuit Armenië.
Het Iraanse Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft toen onmiddellijk gereageerd op de kwestie en de vrijlating van de chauffeurs geëist.
Dit werd gevolgd door actief lobbyen van de Iraanse ambassadeur in Bakoe.
Sommige Iraanse wetgevers, zoals Mohammad Reza Ahmadi Sangari, beledigden Azerbeidzjan door in een tweet te zeggen: “De leeftijd van jullie kleine land is minder dan die van onze jongste wetgever” en te stellen dat Bakoe “misleid” is door de overwinning in Karabach en de Turkse steun.
De belangrijkste escalatie van de spanning kwam nadat Iran voor het eerst sinds de val van de Sovjet-Unie militaire oefeningen had gehouden dicht bij de grens met Azerbeidzjan.
De Azerbeidzjaanse president Ilham Aliyev zei dat hij “zeer verrast” was door deze ontwikkeling en vroeg zich af waarom Iran een dergelijke stap niet heeft gezet tijdens de drie decennia van Armeense bezetting.
Er zijn ook beweringen dat de militaire oefeningen bedoeld waren voor het binnenlandse publiek in Iran. Teheran is zich terdege bewust van het potentieel van de Azerbeidzjaanse bevolking in het land.
Een succesvol, seculier, zelfverzekerd en onafhankelijk Azerbajdzjan zou een rolmodel kunnen zijn voor deze Iraanse burgers en dat is het laatste wat Iran wil zien.
Bovendien is de terugkeer van Turkije in de regio meer dan ooit voelbaar. Bakoe en Ankara zijn thans verbonden door een in Shusha ondertekende veiligheidsovereenkomst.
De marine-oefeningen die beide landen in de Kaspische Zee hielden, werden door Iran ook als een bedreiging ervaren.
Teheran staat nog steeds onverdraagzaam tegenover veranderingen in de regio omdat het tegelijkertijd het hoofd tracht te bieden aan belangrijke geopolitieke ontwikkelingen in Afghanistan, de Golf en Irak.
Bron: Middle East
