Hoewel de Syrische stad Raqqa is bevrijd van Daesh (De Arabische benaming voor ‘ISIS’), ziet Malaka al-Ayed, een journaliste uit de stad, het anders: “De stad is totaal verwoest.” Ook is zij niet te spreken over het huidige SDF-bestuur. De SDF is een overkoepelende organisatie die vooral bemand wordt door leden van de YPG, het Syrische filiaal van de PKK. Een interview.
(De Syrische Democratische Strijdkrachten, afgekort tot SDF, is een coalitie die actief is in de Syrische burgeroorlog. De coalitie ontstond in oktober 2015 in het noordoosten van Syrië, en ontvangt militaire steun van de VS.)
Malaka al-Ayed werkte als docente Engels op een middelbare school in Raqqa voor ze vanuit Noord-Syrië naar Turkije vluchtte. Een mensensmokkelaar leidde haar voor een bedrag van 1300 dollar te voet vanuit het noordoostelijke Tel Abyad de grens over. “15 minuten lang waren we heel erg bang, want er werd geschoten.” Malaka zette 16 oktober voet op Turkse bodem, een jaar nadat Raqqa werd bevrijd van Daesh.
We ontmoeten Malaka in een buitenwijk van Istanbul, Avcilar. Haar bescheiden en rustige voorkomen staat in schril contrast met de verhalen die ze de afgelopen jaren naar buiten bracht vanuit Raqqa.
Kun je ons even meenemen naar de situatie in Raqqa in 2011?
“De demonstraties in Raqqa begonnen vrij snel na die in Deraa, Zuid Syrië, waar de grote demonstraties begonnen in maart 2011. Binnen een jaar kwam het Vrije Syrische Leger aan, maart 2012 om precies te zijn, gevolgd door Ahrar al-Sham (een extremistische brigade) en jihadisten van Nusra die zich allen onder dezelfde noemer schaarden. Al snel ontstond er een onderling conflict tussen het Vrije Syrische Leger en Nusra, waarbij het maatschappelijke middenveld aan de kant van de eerstgenoemde partij stond. Er werden demonstraties georganiseerd om het Vrije Syrische Leger te steunen tegen Nusra. Leden van Nusra kwamen scholen binnen om kledingvoorschriften af te kondigen. Dit ging stapsgewijs: eerst werd voorgeschreven kleding te dragen tot op de knie, vervolgens deed de lange zwarte Abaya haar intrede, zonder gezichtsbedekking. Begin 2014 kwam Daesh en vonden er 15 dagen lang gevechten plaats in de straten van Raqqa, terwijl de mensen zich verschansten in hun huizen. Het was bloedlink, want iedereen die het niet met hen eens was, werd onthoofd of gearresteerd. Ook zijn er mensen verdwenen van wie wij tot op de dag van vandaag niet weten waar ze zijn. Ik woonde in het midden van de stad, waar alles gebeurde.”
Waar woonde jij in Raqqa?
“Mijn huis lag in het centrum van de stad, aan de Dawaari Deli Corniche. Dat was waar het gebeurde. De oorlog maakte van mij een journaliste. Ik verstuurde artikelen vanuit locaties die enkel voor vrouwen bestemd waren en leegde daarna snel mijn telefoon. Daarnaast belde ik met mensen die buiten Syrië. Dit was erg riskant, aangezien Daesh controles hield.”
Rena: Hoeveel Koerden zijn er volgens jou in Raqqa?
“Tussen de 5 en 10 procent. Hetzelfde geldt voor Deir al-Zour, Tel Abyad en het platteland daaromheen. Tel Abyad hoort bij de provincie Raqqa.
In totaal maken de Koerden zo’n 7 tot 10 procent uit van de Syrische bevolking. Inmiddels bezitten ze zo’n 28 procent van het Syrische grondgebied.
Voordat de opstand tegen Bashar al-Assad begon in 2011, woonden ze met name in Damascus en Aleppo en in drie andere gebieden: in het noordwesten van de provincie Afrin, het noordoosten van Kobane en Qamishle.”
Hoeveel procent van Raqqa is verwoest?
“Zo’n 85 procent van de stad is geheel of deels verwoest. Ik heb veel rondes gelopen in de verschillende wijken van de stad om het met eigen ogen te zien. Ik krijg deze vraag namelijk regelmatig.”
Hoe zit het met je eigen huis?
“Daar is niets meer van over, net als scholen, ziekenhuizen, bruggen, voorzieningen als waterzuiveringsinstallaties. Alles is verwoest. Het bombarderen gebeurde niet op vaste tijdstippen. Het kon zijn dat het gebeurde terwijl je lag te slapen, tijdens school of op de markt. En de mensen hadden geen eten. Samen gingen” ze in ondergrondse schuilkelders zitten, met 30 of 40 bij elkaar. Men voelde zich veilig bij elkaar. Als er een bom zou vallen, waren ze in ieder geval samen.”
Hoeveel dodelijke slachtoffers zijn er gevallen onder de burgers?
“Dat is moeilijk te zeggen. Nog steeds liggen er mensen dood onder het puin, er zijn massagraven, en je herkent de mensen simpelweg niet meer. Enkel aan de sieraden die ze droegen. Mijn buren herkenden hun broer aan een stuk van zijn overhemd. Voor de rest was hij onherkenbaar. De strijd tegen IS was enkel vanuit de lucht en vanuit de verte door scherpschutters. IS gebruikte zelfmoord-autobommen. Er was geen sprake van directe gewapende confrontaties op straat.
De strijd duurde maanden. Deze begon op het platteland en kwam geleidelijk dichterbij. Daesh had mijnen neergelegd. Het was daardoor moeilijk om te vluchten, probeerden mensen het wel. Ze vluchtten naar familie op het platteland of, als die er niet was, naar het vluchtelingenkamp in Ein Eissa. Zelf heb ik 1300 dollar betaald om naar Turkije te komen, waar ik 16 oktober 2018 binnenkwam. Het was een lange tocht, waarbij we door moerassen heen moesten. We liepen achter de smokkelaar aan en ongeveer 15 minuten was het echt eng. Er werd geschoten.”
Deal met Daesh
